AKADEMİK ÖZGÜRLÜK: ALANYAZIN TARAMASI, KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE NİTEL ARAŞTIRMA
|
|
 |
|
| ''Günümüzde hızlı sosyal, ekonomik ve siyasi gelişmeler üniversiteleri karşı konulamaz bir dönüşüme zorluyor. Değişen toplumsal ve ekonomik beklentilerle birlikte kalite güvencesi, hesap verebilirlik ve piyasanın devlet karşısında belirleyicilik gücünün artması gibi bir çok neden üniversitelerden, öğretim elemanlarından ve öğrencilerden beklenen rolleri değiştiriyor. Akademik özgürlük, tam bu noktada belki de en hassas ve kritik konulardan birisini oluşturuyor. Bu sebeple, akademik özgürlük gelişmiş ve gelişmekte olan yükseköğretim sistemlerinde farklı boyutlarıyla tartışılmaya devam etmektedir. Sonuç olarak, bu durum akademik özgürlüğün önemini, anlamını, gerekliliğini yeniden ele almayı zorunlu hale getirdiği gibi, akademik özgürlüğün etkilendiği alanları doğrudan veya dolaylı olarak etkileşimde olduğu tüm boyutlarıyla birlikte anlamayı zorunlu hale getirmektedir. Bu çalışmada, dünyada ve Türkiye'de akademik özgürlüğün anlamı ve önemini kapsayan alanyazın taraması paylaşılmakta, akademik özgürlüğe dönük yeni ve bütüncül bir kavramsal çerçeve önerisi getirilmektedir. Bu kapsamda, akademik özgürlük, teorik olarak *göreceli evrensellik* yaklaşımından hareketle öncelikle temel insan hak ve özgürlükleri zemininde tartışılarak *birey*, *üniversite*, *devlet*, *ekonomik piyasa* ve *toplum* gibi beş önemli etkileşim alanı bağlamında ele alınmaktadır.
Bu önerilen çerçevenin yanı sıra, Türkiye üniversitelerindeki öğretim elemanları ve lisansüstü öğrencilerle yapılan nitel araştırma verileri sunulmaktadır. 2015 yılının Kasım-Haziran ayları arasında 30 katılımcıdan birebir derinlemesine görüşmeler sonucu elde edilen veriler tanımlanan beş (5) etkileşim alanı kapsamında değerlendirilmektedir. Buna göre, sonuçlar bu kavramsal çerçeveden incelendiğinde Türkiye'de akademik özgürlüğünün bireysel, kurumsal, siyasal ve toplumsal açılardan değişik yer, zaman ve şekillerde kısıtlandığını göstermektedir. Ancak elde ettiğimiz veriler dünyada son dönemki tartışmaların aksine ekonomik piyasa (market) ve akademik özgürlük ilişkisini Türkiye bağlamında tam ortaya koyan sonuçlar çıkarmamıştır. Bu durum, akademik özgürlük konusunun Türkiye yükseköğretiminde daha yapısal sorunlar etrafında yoğunlaştığını ve bu yönüyle dünyadaki gelişmiş yükseköğretim sistemlerindeki güncel tartışmaların gerisinde seyrettiğini göstermektedir. Ayrıca varolan birey, kurum, devlet ve toplum ilişkisinin üniversite içinde veya dışında akademik özgürlüğün yaşanmasını zorlaştıran bir kültür ve zihniyet oluşturduğu ve bu durumun akademik iklimi olumsuz etkilediği anlaşılmaktadır''.
|
||
| 10.03.2017, 13:00, EF 506 Toplantı Odası |